Πρέπει να παίρνω μια καθημερινά πολυβιταμίνη;

Υπάρχουν σίγουρα ασθένειες που προκαλούνται από έλλειψη συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών στη διατροφή. Κλασικά παραδείγματα περιλαμβάνουν σκορβούτο (από έλλειψη βιταμίνης C), μπέρι-μπέρι (βιταμίνη Β1), πελλάγρα (βιταμίνη Β3) και ραχίτιδα (βιταμίνη D). Όμως αυτές οι συνθήκες είναι σπάνιες στις ανεπτυγμένες χώρες όπου υπάρχει γενικά μεγαλύτερη πρόσβαση σε ένα ευρύ φάσμα τροφίμων, μερικά από τα οποία είναι εμπλουτισμένα με βιταμίνες. Η ατομική συμπλήρωση βιταμινών μπορεί επίσης να είναι απαραίτητη σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως ανεπάρκεια που προκαλείται από μακροχρόνια κακή διατροφή ή δυσαπορρόφηση που προκαλείται από τη μη σωστή λειτουργία του πεπτικού συστήματος του σώματος. Σε αυτό το άρθρο περιγράφουμε την χρήση πολυβιταμινών, οι οποίες συνήθως περιέχουν περίπου 26 διαφορετικές βιταμίνες και μέταλλα και συχνά παρέχουν το 100% της Συνιστώμενης Ημερήσιας Δόσης αυτών των μικροθρεπτικών συστατικών. Θα διερευνήσουμε καταστάσεις όπου μια πολυβιταμίνη μπορεί να προάγει την υγεία, καθώς και εάν υπάρχει όφελος ή βλάβη από τη λήψη επιπλέον θρεπτικών συστατικών όταν διατροφή μας είναι ήδη επαρκής. 

Ποιος μπορεί να κινδυνεύει από ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών; 

Για όσους ακολουθούν μια υγιεινή διατροφή, μια πολυβιταμίνη μπορεί να έχει μικρό ή καθόλου όφελος. Μια δίαιτα που περιλαμβάνει πολλά φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, καλές πηγές πρωτεΐνης και υγιεινά λίπη παρέχει τα περισσότερα από τα θρεπτικά συστατικά που απαιτούνται για καλή υγεία. Όμως δεν καταφέρνουν όλοι να ακολουθήσουν μια υγιεινή διατροφή. Όταν πρόκειται για συγκεκριμένες βιταμίνες και μέταλλα, ορισμένοι λαμβάνουν λιγότερες από τις επαρκείς ποσότητες. Ορισμένες ομάδες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών: 

Μεγαλύτερη ηλικία. Οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν από κακή πρόσληψη τροφής για διάφορους λόγους: δυσκολία στη μάσηση και κατάποση τροφής, δυσάρεστες αλλαγές στη γεύση που προκαλούνται από πολλαπλά φάρμακα ή απομόνωση και μοναξιά που μπορεί να μειώσουν την όρεξη. Έχουν επίσης πρόβλημα στην απορρόφηση της βιταμίνης Β12 από τα τρόφιμα. Συνιστάται στα άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών να τρώνε τροφές εμπλουτισμένες με βιταμίνη Β12 ή να παίρνουν συμπλήρωμα βιταμίνης Β12 που απορροφάτε καλύτερα από ό,τι από πηγές τροφίμων. 

Εγκυμοσύνη. Η λήψη επαρκούς ποσότητας φυλλικού οξέος, μιας βιταμίνης Β, είναι ιδιαίτερα σημαντική για τις γυναίκες που μπορεί να μείνουν έγκυες, καθώς η επαρκής ποσότητα φυλλικού οξέος μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου απόκτησης μωρού με δισχιδή ράχη ή ανεγκεφαλία. Για να είναι αποτελεσματικό το φυλλικό οξύ, πρέπει να λαμβάνεται τις πρώτες εβδομάδες της σύλληψης, συχνά προτού μια γυναίκα καταλάβει ότι είναι έγκυος. Ωστόσο, οι μισές από όλες τις εγκυμοσύνες είναι απρογραμμάτιστες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συνιστάται σε όλες τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία να καταναλώνουν 600 μικρογραμμάρια φυλλικού οξέος την ημέρα. Αυτή η ποσότητα φυλλικού και άλλα σημαντικά θρεπτικά συστατικά για την εγκυμοσύνη – σίδηρος, ασβέστιο, βιταμίνη D και DHA – είναι τα σύνηθες συμπληρώματα διατροφής που συνταγογραφούν οι γυναικολόγοι.

Συνθήκες δυσαπορρόφησης. Οποιαδήποτε κατάσταση που παρεμβαίνει στην κανονική πέψη μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο κακής απορρόφησης ενός ή περισσότερων θρεπτικών συστατικών. Παραδείγματα: Ασθένειες όπως η κοιλιοκάκη, η ελκώδης κολίτιδα ή η κυστική ίνωση. Επεμβάσεις που αφαιρούν μέρη των πεπτικών οργάνων, όπως η γαστρική παράκαμψη για απώλεια βάρους. Επίσης, ασθένειες που προκαλούν υπερβολικό εμετό ή διάρροια μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Ο αλκοολισμός μπορεί να εμποδίσει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, συμπεριλαμβανομένων αρκετών βιταμινών Β και βιταμίνης C. Ορισμένα φάρμακα. Ορισμένα διουρητικά που συνήθως συνταγογραφούνται για τη μείωση της αρτηριακής πίεσης μπορεί να εξαντλήσουν τα αποθέματα μαγνησίου, καλίου και ασβεστίου του σώματος. Οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων που συνταγογραφούνται για την παλινδρόμηση οξέος και την καούρα μπορούν να εμποδίσουν την απορρόφηση της βιταμίνης Β12 και πιθανώς του ασβεστίου και του μαγνησίου. Η λεβοντόπα και η καρβιντόπα που συνταγογραφούνται για τη νόσο του Πάρκινσον μπορούν να μειώσουν την απορρόφηση των βιταμινών Β, συμπεριλαμβανομένων του φυλλικού, Β6 και Β12. 

Ποια πολυβιταμίνη να επιλέξω; 

Οι πολυβιταμίνες κυκλοφορούν σε διάφορες μορφές (ταμπλέτες, κάψουλες, υγρά, σκόνες) και συσκευάζονται ως ειδικός συνδυασμός θρεπτικών συστατικών (πχ. σύμπλεγμα Β, ασβέστιο με βιταμίνη D) ή ως ολοκληρωμένη πολυβιταμίνη. Τα συμπληρώματα είναι μια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, με ατελείωτες ετικέτες σχεδιαστών επωνυμιών από τις οποίες μπορείτε να επιλέξετε. Ωστόσο, ένα ακριβό εμπορικό σήμα δεν είναι απαραίτητο, καθώς ακόμη και οι τυπικές μάρκες θα αποδώσουν αποτελέσματα. Αναζητήστε ένα συμπλήρωμα βιταμινών που περιέχει τις συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες και που φέρει τη σφραγίδα έγκρισης του ΕΟΦ στην ετικέτα. Ο ΕΟΦ διασφαλίζει ότι τα συστατικά και οι ποσότητες αυτού του συστατικού που αναφέρονται στην ετικέτα περιέχονται στο χάπι. Ο ΕΟΦ εκτελεί επίσης αρκετές δοκιμές που επιβεβαιώνουν ότι το χάπι είναι απαλλαγμένο από βαρέα μέταλλα ή άλλες ουσίες επιβλαβείς για τον οργανισμό καθώς και ότι έχει κατασκευαστεί υπό υγειονομικές και ελεγχόμενες συνθήκες. Πριν αγοράσετε μια πολυβιταμίνη έχετε υπόψη τους ακόλουθους παράγοντες.

1. Λόγοι για να χρησιμοποιήσετε μια πολυβιταμίνη: Κάνω περιορισμένη διατροφή ή η όρεξή μου είναι κακή, με αποτέλεσμα να τρώω λιγότερο από το συνηθισμένο. Ακολουθώ μια περιοριστική δίαιτα για περισσότερο από μία εβδομάδα. Αυτό θα μπορούσε να συνταγογραφηθεί όπως μια δίαιτα σε υγρή μορφή μετά από μια χειρουργική επέμβαση ή μια δίαιτα που επιβάλλεται από τον εαυτό σας, όπως για παράδειγμα με στόχο την απώλεια βάρους. Έχω μια πάθηση που μειώνει την ικανότητα του σώματός μου να απορροφά θρεπτικά συστατικά (κοιλιοκάκη, ελκώδης κολίτιδα) ή έχω υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση που παρεμποδίζει την κανονική απορρόφηση των θρεπτικών συστατικών. Προσωρινά έχω αυξημένες ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά, όπως η εγκυμοσύνη. Είμαι πολύ απασχολημένος-η και απλά δεν μπορώ να κάνω μια ισορροπημένη διατροφή κάθε μέρα. 

2. Λόγοι που μπορεί να μην χρειάζονται πολυβιταμίνες: Τρώω καλά αλλά νιώθω κουρασμένος όλη την ώρα (συζητήστε πρώτα με το γιατρό ή τον/την διαιτολόγο σας ώστε να διερευνηθούν άλλες πιθανές αιτίες). Τρώω μια αρκετά ισορροπημένη διατροφή, αλλά θέλω να βελτιώσω την υγεία μου όσο το δυνατόν περισσότερο, επομένως δεν θα μπορούσε να βλάψει να πάρω κάποια επιπλέον μια βιταμίνη. Έχω οστεοπόρωση και χρειάζομαι περισσότερο ασβέστιο ή έχω σιδηροπενική αναιμία και χρειάζομαι περισσότερο σίδηρο (και στα δύο σενάρια, μπορεί να χρειαστεί να πάρετε μόνο αυτά τα μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά αντί για μια ολοκληρωμένη πολυβιταμίνη). Εάν δεν είστε σίγουροι για τη λήψη πολυβιταμινών, μπορεί να θέλετε να συμβουλευτείτε έναν εγγεγραμμένο διαιτολόγο που μπορεί να αξιολογήσει την τρέχουσα διατροφή σας για να προσδιορίσει τυχόν ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά (κλείσε ένα ραντεβού). Πάντα να ενημερώνετε τον/την διαιτολόγο σας για όλα τα συμπληρώματα που παίρνετε σε περίπτωση πιθανών αλληλεπιδράσεων με φάρμακα. Δεν συνιστώνται μεγάλες δόσεις βιταμινών. Αυτό μπορεί δυνητικά να επηρεάσει την απορρόφηση άλλων θρεπτικών συστατικών ή φαρμάκων ή μπορεί ακόμη και να γίνει τοξικό εάν ληφθεί υπερβολική ποσότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. 

3.  Να είστε προσεκτικοί με τις ετικέτες συμπληρωμάτων βιταμινών με υποσχέσεις «υποστήριξης της υγείας του εγκεφάλου ή της παραγωγής ενέργειας ή υγιούς δέρματος και μαλλιών». Αυτές είναι γενικές δηλώσεις σχετικά με μια βιταμίνη που περιλαμβάνονται μόνο για σκοπούς μάρκετινγκ, αλλά δεν είναι συγκεκριμένες για το ίδιο το συμπλήρωμα. Επίσης, να είστε προσεκτικοί με τις βιταμίνες που περιέχουν πρόσθετα, όπως βότανα, για τα οποία υπάρχει ελλιπείς  έρευνα σχετικά με τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις. 

Πολυβιταμίνες και Υγεία 

Δεν υπάρχει αμφισβήτηση ότι οι πολυβιταμίνες είναι σημαντικές όταν οι διατροφικές απαιτήσεις δεν καλύπτονται μόνο μέσω της διατροφής. Η συζήτηση είναι εάν οι βιταμίνες χρειάζονται όταν η δίαιτα είναι επαρκής για την πρόληψη της ανεπάρκειας σε θρεπτικά συστατικά, καθώς ορισμένες έρευνες δεν έχουν δείξει κανένα όφελος ενώ έχουν δείξει ότι μπορεί να είναι και επιβλαβείς κατά τη λήψη συμπληρωμάτων βιταμινών και μετάλλων. Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι μια πολυβιταμίνη δεν μπορεί με κανέναν τρόπο να αντικαταστήσει μια υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή. Ο κύριος σκοπός μιας πολυβιταμίνης είναι να καλύψει τα διατροφικά κενά και παρέχει μόνο μια υπόδειξη της τεράστιας σειράς υγιεινών θρεπτικών συστατικών και χημικών ουσιών που βρίσκονται φυσικά στα τρόφιμα. Δεν μπορεί να προσφέρει φυτικές ίνες ή τη γεύση και την απόλαυση των τροφίμων που είναι τόσο βασικά για μια βέλτιστη δίαιτα. Ωστόσο, οι πολυβιταμίνες μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο όταν οι διατροφικές απαιτήσεις δεν καλύπτονται μόνο μέσω της διατροφής. Όταν συμβαίνει αυτό, δεν είναι απαραίτητο ένα ακριβό εμπορικό σήμα, καθώς ακόμη και οι τυπικές μάρκες  θα αποδώσουν αποτελέσματα. Αναζητήστε ένα που περιέχει τις συνιστώμενες ημερήσιες ποσότητες και που φέρει τη σφραγίδα έγκρισης του ΕΟΦ στην ετικέτα ή άλλου ευρωπαϊκού φορέα.